User Profile

"Liburu hau eratzekoan, batez ere, gure ikastola eta lizeotako ikasleak izan ditut gogoan" dio Jesus Altuna arkeologo handiak aitzin solasean, eta "gure ikasleek bere hizkuntzan irakurri ahal dezaten" idatzi duela euskaraz. Altunak berak egindako argazkiek hartzen dute liburuaren erdia, modu kronologikoan ordenatuta, eta bakoitzak azalpen labur bat duela ele-hirutan.

Liburua zaharra bada ere, 1975ean argitaratu zen, ondo betetzen du funtzio hori nire ustez, nahiz eta azken 50 urteetako aurkikuntzak falta. Ondo legoke antzeko dibulgazio-liburu eguneratu bat argitaratzea.

Bainak jartzen hasita, neologismo zaharkituen erabilerak irakurketa zailtzen duela iruditu zait, eta maiz gaztelerazko eta frantsesezko "itzulpenek" xehetasun gehiago dituzte "jatorrizko" euskarazkoak baino. Bigarren eskuko denda batean eskuratu dut liburua, eta oparitxo bat ere bazekarren barruan: aurreko jabeak gaiari buruz egunkarietatik moztutako artikulu bilduma.

1973an liburu hau argitaratu zenetik aurkikuntza asko egin dira Gipuzkoan, bai historiaurreko kastroak, baita erromatar garaiko aztarnategiak ere. Ondorioz, eskaintzen duen informazioa zaharkitua eta mugatua da alde horretatik. Hala ere, ondo dago duela 50 urte ezagutzen zena jakiteko. Garai hartako irakurlea banintz izar gehiago emango nizkioke, 100 orritan laburpen polita egiten baitu, irudi eta guzti.

Liburuaren bizkarreko laburpena irakurrita epaitegiak eta abokatuak oinarritu dituen liburu bat espero nuen eta egia esan ez ninduen gehiegi erakartzen. Hala ere, irakurri ahala ezusteko oso atsegina hartu dut. Lege kontuek badute pisua liburuan, batez ere liburuaren erdi aldera, baina nagusiki XX. mende hasierako AEBetako hegoaldeko herrixka baten eta bertako biztanleen erretratua da, neskato zuri baten ikuspuntutik kontatua: arrazismoa, klasismoa, sexismoa, itxurakeria... Amaitu ondoren kritikak irakurtzen aritu naiz, eta egia da ikuspuntu zuri batetik idatzia dagoela, baina bere garairako oso aurreratua iruditzen zait, eta dirudienez eragin handia izan zuen AEBetako beltzen eskubide zibilen aldeko mugimenduan.

Saharar herriari buruz gutxi dakidala onartu behar dut. Liburu hau guztiz gomendagarria iruditu zait haiei buruz gehiago ikasteko. Liburuaren egilea den Kristina Berasain kazetariak 2024ko Prentsako Argia Saria jasotzean esan zuen bezala: “Munduan ahaztutako herri eta gatazka asko daude”. Liburu honi esker euskaldunen artean sahararrena ezagunxeago izango dela pentsatu nahi dut. www.argia.eus/albistea/prentsa-argia-saria-sahara-herri-bat-erresistentzian

Hainbat liburu ezagunetan bezala elkarri istorioak kontatzen dizkiote protagonistek, gero guztien artean gertatutakoa argitzen saiatzeko. Hasieran gutxiesten badute ere, laster batean nabarmentzen da Miss Marple etxekoandrearen azkartasuna. Istorio laburrak interesgarriak dira eta bukaeran ustekabean harrapatzen zaituzte.

Urnietako saroeei buruzko informazio ugari jasotzen du egileak: arkeologia, hizkuntzalaritza, dokumentazio historikoa... Hala ere, faltan bota dut arkeoastronomiarekin lotura justifikatzea. Saroeak eraikitzean agian printzipio astronomikoak erabili zituztela dio egileak: "maiz benetako 'haizeen arrosa' bihurtzen baitira" eta "sarritan astronomikoki primeran zuzendua egon ohi den oktogonoa" bezalako baieztapenak eginez, baina gero ez ditu ematen hori justifikatzeko datuak. Gainerakoan irakurketa interesgarria horrelako gaiak gustuko dituenarentzat.