Erabiltzailearen profila

Ingelesezko testua nuen irakurtzeko markatuta, baina gaztelaniazko itzulpena argitaratu berri dut: No Hablaras. Imperio, identidad y la politica del lenguaje. Aukera baliatu dut gaztelaniaz irakurtzeko.

Aspaldian irakurri nuen beste liburu bat ekarri dit gogora: "Aquí se habla", Mark Abley-rena. Estilo bera dute biek. Lan dibulgatiboa, zientifikoa, ondo dokumentatua, baina arina, gustura irakurtzeko modukoa. Nola lortzen dute? Idazkera egokitu egiten dute, kronika periodistikoaren estilora hurbiltzeko; kapitulu bakoitza istorio batekin hasi; protagonistei garrantzia eman eta haien buruan sartu (zer pentsatzen zuten, euren motibazioak...) Kontua ez da den-dena jaso zen moduan azaltzea, baizik eta istorio partzialen bidez, historiaren ikuspegi osoa ematea.

Hainbat hizkuntzen prozesuak deskribatzen ditu, gertukoak eta urrunak... baina den-denak pentsatu baino ezezagunagoak. Horietako hiru sakontasunez aztertzen ditu (Galesera, hawaiiera, txinako kantonera) eta besteok... transizio moduan, afrikanerrera, esperantoa, hebreera., yidia

Apunte batzuk (bitxikeriak):

• Galesera. Ba al zenekiten galeseraren aldeko borroka desobedientzia zibilez eta baita borroka armatuaz ere zipristindua izan dela? Nik ez, Gaur egungure artean puri-purian dauden ideia batzuk bertan ageri dira indar handiz gurean baino askoz urte lehenago: lurraldetasuna, arnasguneak, arnasguneak bizirik irautearen dimentsio politiko eta ekonomikoa...
• Afrikannersera apartheidaren hizkuntza izan zen. Agian horregatik hartu zuen ingelesak pisu gehiago: edozer hobea, afrikannersen nagusitasuna baino. Denbora behar izan da gauzak bere lekura eramateko. Gaur egun hiztun beltzak dira hizkuntza defendatzen dutenak.
• Desagertzetik oso-oso hurbil egon zen hizkuntza da Hawaiiera. Ia suntsitu egin zuten eskolak izan dira berpizkundearen moterea.
• Txina oso belgierantea da hizkuntza gutxituekin. Kantonera hizkuntza handia eta prestigiozkoa izan da, baina gaur arriskutan dago.
• Bada yidisharen eta hebreeraren arteko hizkuntza-gatazka moduko bat, oinarri politikoak dituena. Yidisha da, gaur egun, ezkerraren hizkuntza.

Iruditu zait hizkuntzaren eta boterearen arteko loturak dezente ondo aztertzen dituela,

Bat

Hankasartze bat: liburua liburutegian hartu nuen, gaztelaniaz. Amaierara arte ez dut jakin euskarazko bertsioa zuenik. Bikaina da Astiberri argitaletxea. Komikigintza lantzen du bereziki, eta asko zaintzen ditu bere liburuak.

Bi

Irlandako oporraldiaren orpotik hasitako liburua da. Ohiko galdera turistei: Joyce ezagutzen duzue? "Ulises" irakurri duzue?. Ohiko erantzuna: Bai, nork ez du Joyce ezagutzen? Ez, benetan inork irakurri al du "Ulises"? Nik ere ez. Liburu zaila omen da, tolestura asko dituena... Esan ohi da "Dublindarrak" liburu egokiagoa dela Joyce ezagutzen hasteko.

Hiru

Berezia pertsonajea! Mozkortia, harroputz samarra, polifazetikoa... Osasunez asko sufritu zuen, maiteminez ez horrenbeste... Liburuan (Irlandako eta Europako) historiako hainbat pasarteez gain, eta Joyceren "geniokeriez" gain, bere lan literarioen gorabeherak kontatzen ditu: Dublindarrak zeinek argitaratu topatzeko gorabeherak eta "Ulises liburuak jaso zituen debekuak... Baita "work in progress" liburuaren izenburuaz" ;-)

Lau

Aipu polit bat... bidaiatzea gustukoa ez zuelako bisitan joaten ez zitzaion lagun bati idatzi zion gutunetik aterata: "Viajar es fácil, sólo tienes que entrar en un vagón de tren, que suele estar detrás de la locomotora. Abre la puerta y entra con cuidado, acompañado de tu equipaje. Luego aparecerá un tipo con gorra, que te entregará un trozo de cartón a cambio de dinero. Si miras dicho cartón, veras una palabra impresa: Paris. Bien, ése es el nombre de la estación donde yo vivo. Siéntate antes de que el tren se ponga en marcha y ya está"

Egia esan, eskuartean nituen beste liburu batzuk utzi ditut, honi ekiteko. Espektatiba asko nituen: gehiegitxo ongi asetzeko ;-)

Kontua da ez dela “ofiziokoentzako” liburu bat. Teknikariok han eta hemen entzun, irakurri eta eztabaidatu ditugun gauzak agertzen dira bertan… den-denak txukun jarrita eta den-denak ondo ordenatuta. Liburu dibulgatiboa izan nahi du. Funtzio hori betetzen du? Egokia al da publiko orokorrarentzat? Ez dakit zer esan… agian informazio gehiegi… baina aitortu behar da oso-oso ongi egituratua dagoela.

Baina ez pentsa… teknikariontzat ere gauza interesgarri ugari.

Gustatu zait eskema.
- Hiru aro: ordezkapena, indarberritzea, geldotzea. - Hiru ardatz: gaitasuna, erabilera, atxikimendua. - Hiru prozesu: hizkuntza–bilakaera, sozializazioa eta aldaketa demografikoa. - Arnasguneak eta nagusitasun-eremuak. - Etorkizunerako gakoak

Eskema horren baitan ere informazioa oso ondo dago egituratua: soil-soilik atal bakoitzaren barruan dauden izenburuak edo atalburuak irakurrita ikus indizea, nahikoa da ideia orokor bat egiteko. Hori gutxi balitz, kapitulu bakoitzaren amaieran ideia nagusiak ageri dira laburtuta.

Apunte batzuk (kontuz spoiler)

• Euskararen egoerari erreparatzeko erreferentzia ezin da euskara-gaitasuna izan (euskara jakitea) baizik eta euskarazko nagusitasuna (euskaraz erdaraz baino erosoago edo bezain eroso moldatzen direnak). Bata hartu edo bestea hartu, oso irakurketa ezberdinak egiten ditugu.
• Pilotariaren metafora proposatzen du: bi eskuekin jolasteko gai izanik ere, pilotari eskuinak esku eskuinarekin joko du pilota, bestela egiteko arrazoirik ez badago (gaztelaniaz erosoago moldatzen da hiztuna gaztelaniaz egingo du, bestela egiteko beste arrazorik topatzen ez duen bitartean.
• Gainera… erraztasuna (erosotasuna) eta erabilera loturik daude. Sorgin-gurpil baten antzekoa da: gaztelaniaz erosoago moldatzen denak ez du euskaraz egingo eta ez du euskarazko erraztasunik lortzen.
• Irakurketa nagusitasun-eredu horren arabera egiten dugunean, argi nabarmentzen da euskarak egiturazko hutsuneak dituela; oso sakonak.
• Erabilera hazi da, bai. Baina soilik hainbat alorretan: haurrekin eta eremu formaleetan.
• Atxikimendua da euskararen benetako indargunea. Euskaraz deseroso hitz egiten dutenek ere euskaraz hitz egiten dute. Antzera geratzen da transmisioarekin. Euskara-nagusitasunik ez duten gurasoek ere euskara transmititzen dute. Horren atzean atxikimendua dago.
• Halere, ahultze-zantzuak ikusten dira atxikimenduan ere.
• Bada fenomeno bat sakonki aztertu beharko genukeena: erdalduntze goiztiarra . Haurrek euskara-nagusitasuna nola galtzen dute, koskortu ahala?
• Horrekin batera, nire ustez, horrek etxeko hizkuntzan zein eragina duen ere aztertu beharko litzateke: euskaraz hasi bai, baina, seme-alabek adinean aurrera egin ahal, erdaldundu egiten da haien arteko harremana. Esan izan da haurra dela etxera gaztelania ekartzen duena.
• BILA adierazlea erabiltzen du jaurlaritzak: lehen hizkuntza eta egungo gaitasun-maila konparatzen dituzte, bilakera ikusteko. Bilakaera positiboa da beti… Euskaraz dakien jende gehiago dago, euskara lehen hizkuntza duena baino. Baina, lehen esan bezala, lehen hizkuntza eta hizkuntza-nagusitasuna alderatu beharko litzateke.Esan gabe doa emaitzak oso bestelakoak direla horrela eginez gero.
• Bada transmisioaren eta sozializazioaren arteko soka-tira moduko bat. Batean lortzen dena, bestean ahuldu egiten da. Familiak eta eskolak euskararen alde jokatzen dute, kultur kontsumoak eta hedabideek (sare sozialak, pantailak) kontra.

Liburuaren hainbat aurkezpena egin da han eta hemen. Gehienetan nirea baino asko sintesi hobeak argitaratu dira. Berrian, esate baterako, oso sintesi interesgarria argitaratu zuten. Hemen: www.berria.eus/euskal-herria/esnatu-ala-hil_2146527_102.html