Erabiltzailearen profila

Bizitza-istorioak edo bizitza-historiak gizarte zientzietan, bereziki antropologian eta soziologian, erabiltzen den ikerketa-metodo kualitatiboa da, non pertsona batek bere bizitza osoaren edo bizipen konkretu batzuen kontakizuna egiten dion ikertzaileari, guztiz modu irekian.

Nabari da Mari Luz Esteban antropologoa dela. Esango nuke haragizko erreformak liburua horixe dela: txatalez txatal, bizitza-historia bat. Bertan gertakizun handiak eta txikiak nahasten dira, oroitzapenak, emozioak, ikaspenak... Den-denek dute lekutxoren bat... "lo que no mata, enseña".

Poesia irakurtzen dudanean, bigarren aldiz irakurri nahi ditudan poemak ixa txiki batekin markatu ohi ditut. Oraingoan amore eman dut. Liburua gehiegi zikintzea zela ikusi dut.

Pasarte batzuekin erabat identifikatua sentitu naiz. Izan ere...

...neuk ere Bosten bilduma osoa irakurri nuen umetan. Neuk ere gogoratzen ditut martxoaren 3ko sarraskiaren ingurukoak. Neuk ere Larraonan egon nintzen, UEUko ikastaroetan. Neuk ere ez dut euskara guraso-hizkuntza... neuretzat ere lan-hizkuntza eta semealaba-hizkuntza da. Neuk ere gozatu eta sufritu egin nuen euskara ikasten. Pandemia antzera paratu genuen guztiok, "espazioak denborari gaina hartzen ziola ikusten". Eta bai... neuk ere Niko Etxart maite dut, bereziki a capella kantatzen duenean...

Ziurgabetasun garaietan bizi gara...

Ziurgabetasunaren garaian nekeza da geroa irudikatzea eta dogmatismoaren tentazioa nagusitu egiten da.

Gustatu zait teoria maketoaren proposamena:

nago euskalduntasunaren teoria maketo baten premian bagarela

teoria maketoa kanporako eta barrurako kolonialismoaren azternak agerian uzteko

/.../

teoria maketoa gure artean diren desberdintasunak eta desberdinkeriak ez ahazteko

/.../

teoria maketoa euskaldun perfekturik ez dela ez inoiz ez inon izango berresteko

Euskalgintzak begirada intersekzional hori behar du, berandu baino lehen.

Normalean ez dut erdarazko liburuen iruzkinik egiten, baina aitortu behar dut honek inpaktatu egin nauela. Bost pertsona ari dira elur ekaitz baten erdian galdu den haur baten bila. Bost istorio lazgarri dira. Bost galtzaileren istorioa: hiru pertsona on eta bi pertsona gaizto. Galtzaile izateko modu ezberdinak direla iradokitzen du eta lekutxo bat uzten dio esperantzari: pertsona onek zoriotasuna merezi dute; gaiztoak , ordea, patuak jarriko ditu bere lekuan.

Erraz, oso erraz, irakurtzen den liburua da. Bi eseraldietan amaitu dut.

Aitatasunari buruzko parrafotxo bat azpimarartu dut, esanguratsua iruditu zaidalako: "Seme-alabak izan aurretik, bizitza betea eta zirraragarria duzula uste duzu... gauza txikiak nahikoak direla zu zoriontsua izateko. Orain, pentsatzen hasia zara ze demontre izango den zure bizitza seme-alabak alde egiten dutenean; bizitzea merezi duen ezer geratzen ez denean. Izan ere, ez dago zoriontasun handiagorik seme-alabak handitzen ikustea baino; mailaz aldatzen direla ikustea, haur zalantzatiak izatetik zure erabaki txikiena ere zalantzan jartzen duten helduak izatera".

Normalean ez dut erdarazko liburuen iruzkinik egiten, baina aitortu behar dut honek inpaktatu egin nauela. Bost pertsona ari dira elur ekaitz baten erdian galdu den haur baten bila. Bost istorio lazgarri dira. Bost galtzaileren istorioa: hiru pertsona on eta bi pertsona gaizto. Galtzaile izateko modu ezberdinak direla iradokitzen du eta lekutxo bat uzten dio esperantzari: pertsona onek zoriotasuna merezi dute; gaiztoak , ordea, patuak jarriko ditu bere lekuan.

Erraz, oso erraz, irakurtzen den liburua da. Bi eseraldietan amaitu dut.

Aitatasunari buruzko parrafotxo bat azpimarartu dut, esanguratsua iruditu zaidalako: "Seme-alabak izan aurretik, bizitza betea eta zirraragarria duzula uste duzu... gauza txikiak nahikoak direla zu zoriontsua izateko. Orain, pentsatzen hasia zara ze demontre izango den zure bizitza seme-alabak alde egiten dutenean; bizitzea merezi duen ezer geratzen ez denean. Izan ere, ez dago zoriontasun handiagorik seme-alabak handitzen ikustea baino; mailaz aldatzen direla ikustea, haur zalantzatiak izatetik zure erabaki txikiena ere zalantzan jartzen duten helduak izatera".

Liburuaz

Egia esan, askoz gehiago espero nuen. Beti egin zait deigarria Reinhold Messner-en figura, baita bere etika ekologista ere... Liburu honetan, ordea, "monotematikoegia" iruditu zait. Liburua eskuartean baduzue, Ramon Olasagastiaren epilogoa irakurri. Merezi du. Libururen zatirik onena da... eta ederki laburtzen du liburuaren mamia: "Oso-oso gutxi dira Messnerrek egindakoak eta batez ere egindako eran egiteko gai direnak, baina hark egindakoa egiten ari direlakoan daude: zortzimilakoak igotzen Everest otzanduetan. Bakanak dira Kilian Jorneten ahala dutenak, baina hark egiten duen gauza bera egiten dabiltza: mendiko lasterketak korritzen, zidor eta mendi gero eta maiztuago eta masifikatuagoetan".

Messner-en ustez, ez da komeni mendia "banalizatzea" eta denon eskura dagoen "parke tematiko" bihurtzea. Mendizaletasunaren akabera litzateke hori.

Mendizaletasunaz

Messner-en planteamendua geure unibertso txikira ere ekarri ahal dugu. (Ia) igandero mendira joaten den mendizale horietako bat naiz, igandero mendia inbaditzen duten domingeroez kexu ;-)

Ideia deserosoa egiten zait: nor naiz ni nirea mendizaletasuna eta besteena domingerismoa dela esateko? Jende-pilaketatik urrun dauden ibilbideak hautatzen ditugu gehienetan, baina beti ez da posible izaten. Oraindik posible da Gorbeiara igotzea bidean (ia) inor ikusi gabe... baina gurutzera hurbildu ahala... akabo!

Hizkuntzaz

Txikitatik bidaiei eta mendiei buruzko liburuez inguratua egon naiz. Anaia mendizale porrokatua zen. Izugarri maite zituen liburu horiek. Tarteka hartzen nituen, baina irudietan zentratzen nintzen gehiago, testuetan baino. Besteak beste, Miguel Anguloren liburuak gogoan ditut: liburu praktikoak ziren, mendietara igotzeko ibilbideak emateko sortuak... baina bazuten erromantizismo puntu bat. Mendimina eta naturamina.

Liburu horiek gehienak gaztelaniaz idatzita zeuden... Euskarara ekarritakoak ere baziren batzuk, baina ez zuten kutsu bera. Naturarekiko lilura hori hizkuntzara ekarrita beste idazleengan aurkitu dut: Juan Kruz Igerabide edo Pello Zabala, esate baterako. Ramon Olasagasti ere aurkikuntza bat izan da. Eskuratu beharko dut haren testu gehiago!

Mendiko literaturaz

Oraindik ere Pyrenaica aldizkaria jasotzen dut aldiro. Irakurtzen dut, baina besterik gabe. Oxigeno eta Desnivel ere eskuartean izan ditut sarritan. Tarte honetan mendiko literatura ere deskubritu dut, letra larriz. Desnivel editorialak baditu nobela interesgarri gutxi batzuk; baina nik neuk bi idazle aipatuko nituzke bereziki: Paolo Gognetti eta Erri de Luca, biak ala biak italiarrak.

Erri de Luca mundiala da. Ez dizuet bere bizitza kontatuko, baina nobela baten argumentoa dirudi (nahi izanez gero, wikipedian arakatu). AHTaren aurka agertu eta auzitegietan hainbat gorabehera izan zituelako ezagutu nuen. Horren inguruko gogoetak "La palabra contraria" izeneko liburuan jaso zituen. Mendia sarritan ageri da bere liburuetan. Hiru aipatuko nituzke bereziki: "Imposible", "El peso de la mariposa" eta "Tras la huella de Nives". Bere azken liburuan ez da mendia ageri (beno, bai... Vesubio dago bertan omnipresente): "Napatrida: volver a Napoles" liburuan bere jaioterriaz jardun du. Bikaina da. Joe... Napoli zenbat maite dudan!

Paolo Cognetti askoz monotematikoa da. Bi liburu aipatuko nituzke: "Las ocho montañas" eta "La felicidad del lobo". Horietatik lehena pantaila handira eraman zuten, duela ez asko. Ramon Olasagastik berak aipatzen du epilogoan. Liburua irakurria dut. Filma eskuratu nahi dut, Gabonetan ikusteko.

Greba feminista orokorraren testuinguruan irakurri dut. Onartu behar dut oso irakurketa partikularra izan dela. Liburu inspiratzailea da, bai... tarte laburregian gauza gehiegiri buruz hitz egin nahi badu ere. Audioliburu formatuan eskuratu dut, baina hobe paperean irakurtzea: arkatza eskuan irakurri beharreko liburua da.

bell hooks-ek letra xehez idatzen du bere izena; bere esanetan ideiak direlako letra larriz idatzi behar direnak, eta ez izenak.

Liburutik, nik neuk, hiru indar-ideia atera ditut:

1. Feminismoaren helburua ez da gizonezkoen aurka borrokatzea, sexismoaren aurka borrokatzea baizik. Feminismoa antisexismoa da: igualitarismoa.

2. Labur geratzen da feminismoa, generoari soilik begiratzen badio, klaseak eta arrazak dakartzaten opresioak ere kontuan hartu gabe.

3. Beren pribilegioei uko egin eta feminismoa bere egiten duen gizona borrokarako burkide baliotsu bat da, ez inolaz ere feminismorako mehatxu bat; mugimendu feministan pentsamolde eta jokamolde sexistaren arabera jarduten duen emakumea, aldiz, bai, mehatxu arriskutsu bat da.

Feminismo bisionarioa eta erradikala proposatzen du. Nork bere bizimodua eraldatzetik harago, bizia osorik eraldatzea bilatzen duena... Espiritualiateari ere begiratzen dion feminismoa da: bestelako espiritualitatea posible dela defendatzen duena, bere baitan justizia eta askapena ardatz dituena. Bere ustez feminismoak opresio eta errepresio guztiak jarri behar ditu kolokan: biolentzia ororen kontra borrokatu behar du.

Gizona feminista izan daiteke? Kostako zaigu, baina merezi du. Iruditzen zait badugula zer irabazi, bi aldetatik: (a) feminismoak prefiguratzen duen etorkizuna desiragarria da erabat: pribilegioetan galduko duguna, koherentzian irabakiko dugu; (b) bidean ere badugu zer irabazi: nonbait irakurri dut feminismoa dela gaur-gaurkoz eskumari eta neoliberalismoari zentzu komuna disputatzeko dugun tresnarik onena.

Gogoekin geratu naiz bell hooks-en beste liburu bat irakurtzeko.

#PaperjaleZozketa

Rita Levi-Montalcini-ren aipu (borobil) bat, hasieran: "Ezin dugu bizi zahartzaroa gaztaroa gogoratuz, baizik eta planak eginez gelditzen zaigun denborarako, egun bat izan edo hilabete bat edo urteak izan, eta beti gazte-denboran egin ezin izan genituen proiektuak burutzeko esperantzan". Edo ez... agian proiektu berriak behar ditugu zahartzarorako.

Ongi irakurtzen da. Intrigazko liburua ez bada ere intriga puntu oso interesgarria du. Bizitasuna ematen dio.

Kapitulu luzeegiak agian? Ohartu naiz gero eta denbora-tarte laburragoak ditudala irakurteko. Gero eta zailagoa egiten zait ordubete edo ordu erdi jarraian irakurketari ematea. Denbora hilak erabiltzen ditut. Alde horretatik eskertzen dira kapitulu laburragoak dituzten liburuak.

Bitxia aditz-denbora nola erabiltzen duen.... Den-dena orainaldian. Ez da erabilera "kanonikoa" baina oso ongi funtzionaten du: gertutasuna adierazten du.

Liburua zertaz ari den galdetuko balidate, Zahartzeari buruzko gogoeta bat dela esango nuke... Zahar batzuei "ahaztu ezin zaie nortzuk diren, ez, ordea, nortzuk ziren". Beste batzuek "izaten jarraitu" nahi dute. Grina hori dute, tristura puntu batekin nahasita bada ere. Azken urteak emateko etxe baten bila ari den emakume zahar bat da protagonista. Asko kontatzen du, kontatu gabe ere. Ez du emakumearen iragana kontatzen, baina gehiago da iradokitzen duena.

Istorioari malenkonia dario, eta ez soilik zahartzaroagatik. Irakurri duzue "Ezkerraren Malenkonia" liburua? [traficantes.net/libros/melancol%C3%ADa-de-izquierda] Horretatik ere badu puntu bat... Mundua aldatzea posible zela amestu zuen belaunaldi bat, eta porrot egin zuena. Edo agian ez... Erabateko porrota ez den porrotaren zama daraman belaunaldi bat. Joseba Sarrionandiaren hitzak datozkit gogora: Hobe da borrokatu eta galtzea, galera aurrez onartzea baino.

Libururaren banda sonora Édith Piaf izan beharko litzateke... baina ez. Beste bat da buruan izan dudana: Azken hatsa eman nahi nuke, itsasoari begira [www.youtube.com/watch?v=GQUlJNlBkJY]

#AzkenEtxea