Erabiltzailearen profila

Amaitu dut #SaharaErresistentzian liburua. Erraz irakurtzen da, baina liburu gogorra da.

Gure lehengo etxean, saharar familia bat bizi zen beheko pisuan. Jende atsegina zen, baina inoiz ez genuen haiekin harreman handirik. Irakasle bat izan nuen (liburuan aipaten da) Arabako SEADen Lagunen Elkartean oso sartuta... Bitxia da. Horren gertu eta horren urrun. Esango nuke harritu egin nauela Saharaz horren gutxi jakiteak. Sahara bitan zatituta zegoenik jakin bai... baina ez naiz orain arte ohartu horrek guztiak zer zekarren.

Deigarriak (eta lazgarriak) egin zaizkit tortura eta errepresio gordinaren kontakizunak. Are lazgarriagoak lehen pertsonan kontatzen direnean.

Argigarria egin zait liburuaren amaieran ageri den kronologia. Perspektiba ematen du. Kanpalekuak behin-behineko irtenbide gisa sortu ziren... eta estatu bat izatera iritsi dira. Behin-behinean sortu ziren eta 50 urte bete dituzte dagoeneko. Hots, kanpalekuetan bertan jaio diren berrogeitapiko urteko gizon-emakumeak daude. Ikaragarria da.

Lotsagarria iruditu zait Espainiako gobernu(ar)en jokabidea. Saldukeria.

Interesgarria egin zait, Sahararen antropologiaz aritzen den kapitulua, han herri bat dagoela argi ikusten baita, eta baduela gurearekin ere konparazio-punturik. Gameluak eta dromedarioak... nik neuk beti nahasten ditut. Saharan hamaika hitz omen dago dromedarioak izendatzeko; baita euria izendatzeko ere. Urteak ez dira zenbakiekin izendatzen... urteak orduan gertatu ziren gertakizun gogoangarrien bidez izendatzen dira.

Haima omen da sahararren ikur nagusia. Haimak debekatuta daude lurralde okupatuetan. Gasteizen bertako hizkuntza-komunitateaz hitz egiteko saharar-talde bat bildu zutuenean, haima bat jarri zuten Gasteizko Alde Zaharrean... "Auzolana" Pilotalekuan. Saharan "Tuiza" deitzen deitzen diote gure "auzolanari". Hemen: www.youtube.com/watch?v=9JsFrAN8aZI

Iaz "Saharari kantari" diskoa argitaratu zen. Bikaina da. Liburua irakurtzen baduzue, ez ahaztu hori ere entzutea. "Haizea harrien aurka" kanta oso berezia da: youtu.be/jWkWpL64ADE?si=zv4haZxjJcymUyDV

Liburua argitaratu zenean, mahai-inguru bat antolatu zuten Andoainen, aurkezteko. Bideoa youtuben dago. Osagarri ona da liburua irakurtzea erabakitzen baduzue. Aldez aurretik ikustea gomendatzen dizuet. Hemen: www.youtube.com/watch?v=uj8WusjAlrE

#SaharaErresistentzian kronika-liburu bat da. Kronika kazetaritzaren, historiaren eta literaturaren arteko intersekzioan dagoen estilo bat da. Kronika informazioa eta sentsorialitatea da: historia gertatu den lekuaren usaina du eta irakurtzen duenari hunkidura eragiten dio. Traficantes de Sueños argitaletxeak kronikari buruzko ikastaro bat antolatu zuen orain dela hainbat urte. Ikastaro horren audioak ivoox-en daude: www.ivoox.com/podcast-nncc-21-las-voces-salvajes_sq_f1287377_1.html

Zenbait balorazio: • Liburu bikaina. Ederki idatzia. Azkar irakurtzeko modukoa, kalitatean ezer galdu gabe... • Deserosoa, zer pentsatua ematen duena... • Intriga puntu egokia... • Aipamen ugari arte(et)an maitasuna nola islatua izan den... Interesgarria.

Hainbat galdera: • Maitasunaren atzean ez ote dago, sarritan bakarrik egoteari beldurra izatea? • Maitasun-ideologia ezberdinak existitzen dira? Horri buruzko azterketarik egin da inoiz?  • Maitasun erromantikoa kaltegarria da? Emakumeen aurkako indarkeriaren aliatua da? • Zein da alternatiba? Maitasunean sinisteari uztea eta bere existentzia bera ukatzea? Ala maitasuna berrasmatzea? • Posiblea da, feminismoa lagun, bestea suntsituko ez duen maitasun bat irudikatzea?

Esaldi borobil batzuk:

"Bizitzak banatzea bezain zaila da etxe batean urteetan pilatutako liburuak banatzea." "Mende honetan hiru izan dira asmakizun onenak, dudarik gabe: Tinder, satisfyer-a eta itzultzaile neuronala. Zenbat denbora aurreztu diguten hirurek..." "Harreman betea izateko zerbait falta zitzaion: denbora" "Indarkeria era askotara mozorrotu daiteke. Eta maitasuna gauza asko estaltzen dituen pintura lodia bihur daiteke." "Pertsona bat maitatu ahal izateko, lehenik zuhaitz bat maitatzen jakin behar da, arroka bat, hodei bat..."

Liburua irakurtzen ari nintzela Cira Cresporen artikulutxo bat topatu nuen berria egunkarian. Komedia erromantikoak gustukoak zituela zioen, tarteka, horien atzean pornografia emozionala ikusten bazuen ere. Deigarria egin zitzaidan. Hemen irakur daiteke: www.berria.eus/kultura/maitasuna-egia-da_2118937_102.html 

Aitortuko dut. Nik ere gustura ikusten ditut komedia erromantikoak. Rafaela Carra ere gustukoa dut. Nork bere kontraesanak bizi ditu! Eta bai... Ederra litzateke, hil aurretik, inor zoriontsu egin duzula sentitzea.

Zenbait balorazio: • Liburu bikaina. Ederki idatzia. Azkar irakurtzeko modukoa, kalitatean ezer galdu gabe... • Deserosoa, zer pentsatua ematen duena... • Intriga puntu egokia... • Aipamen ugari arte(et)an maitasuna nola islatua izan den... Interesgarria.

Hainbat galdera: • Maitasunaren atzean ez ote dago, sarritan bakarrik egoteari beldurra izatea? • Maitasun-ideologia ezberdinak existitzen dira? Horri buruzko azterketarik egin da inoiz?  • Maitasun erromantikoa kaltegarria da? Emakumeen aurkako indarkeriaren aliatua da? • Zein da alternatiba? Maitasunean sinisteari uztea eta bere existentzia bera ukatzea? Ala maitasuna berrasmatzea? • Posiblea da, feminismoa lagun, bestea suntsituko ez duen maitasun bat irudikatzea?

Esaldi borobil batzuk:

"Bizitzak banatzea bezain zaila da etxe batean urteetan pilatutako liburuak banatzea." "Mende honetan hiru izan dira asmakizun onenak, dudarik gabe: Tinder, satisfyer-a eta itzultzaile neuronala. Zenbat denbora aurreztu diguten hirurek..." "Harreman betea izateko zerbait falta zitzaion: denbora" "Indarkeria era askotara mozorrotu daiteke. Eta maitasuna gauza asko estaltzen dituen pintura lodia bihur daiteke." "Pertsona bat maitatu ahal izateko, lehenik zuhaitz bat maitatzen jakin behar da, arroka bat, hodei bat..."

Liburua irakurtzen ari nintzela Cira Cresporen artikulutxo bat topatu nuen berria egunkarian. Komedia erromantikoak gustukoak zituela zioen, tarteka, horien atzean pornografia emozionala ikusten bazuen ere. Deigarria egin zitzaidan. Hemen irakur daiteke: www.berria.eus/kultura/maitasuna-egia-da_2118937_102.html 

Aitortuko dut. Nik ere gustura ikusten ditut komedia erromantikoak. Rafaela Carra ere gustukoa dut. Nork bere kontraesanak bizi ditu! Eta bai... Ederra litzateke, hil aurretik, inor zoriontsu egin duzula sentitzea.

Bizitza-istorioak edo bizitza-historiak gizarte zientzietan, bereziki antropologian eta soziologian, erabiltzen den ikerketa-metodo kualitatiboa da, non pertsona batek bere bizitza osoaren edo bizipen konkretu batzuen kontakizuna egiten dion ikertzaileari, guztiz modu irekian.

Nabari da Mari Luz Esteban antropologoa dela. Esango nuke haragizko erreformak liburua horixe dela: txatalez txatal, bizitza-historia bat. Bertan gertakizun handiak eta txikiak nahasten dira, oroitzapenak, emozioak, ikaspenak... Den-denek dute lekutxoren bat... "lo que no mata, enseña".

Poesia irakurtzen dudanean, bigarren aldiz irakurri nahi ditudan poemak ixa txiki batekin markatu ohi ditut. Oraingoan amore eman dut. Liburua gehiegi zikintzea zela ikusi dut.

Pasarte batzuekin erabat identifikatua sentitu naiz. Izan ere...

...neuk ere Bosten bilduma osoa irakurri nuen umetan. Neuk ere gogoratzen ditut martxoaren 3ko sarraskiaren ingurukoak. Neuk ere Larraonan egon nintzen, UEUko ikastaroetan. Neuk ere ez dut euskara guraso-hizkuntza... neuretzat ere lan-hizkuntza eta semealaba-hizkuntza da. Neuk ere gozatu eta sufritu egin nuen euskara ikasten. Pandemia antzera paratu genuen guztiok, "espazioak denborari gaina hartzen ziola ikusten". Eta bai... neuk ere Niko Etxart maite dut, bereziki a capella kantatzen duenean...

Ziurgabetasun garaietan bizi gara...

Ziurgabetasunaren garaian nekeza da geroa irudikatzea eta dogmatismoaren tentazioa nagusitu egiten da.

Gustatu zait teoria maketoaren proposamena:

nago euskalduntasunaren teoria maketo baten premian bagarela

teoria maketoa kanporako eta barrurako kolonialismoaren azternak agerian uzteko

/.../

teoria maketoa gure artean diren desberdintasunak eta desberdinkeriak ez ahazteko

/.../

teoria maketoa euskaldun perfekturik ez dela ez inoiz ez inon izango berresteko

Euskalgintzak begirada intersekzional hori behar du, berandu baino lehen.

Normalean ez dut erdarazko liburuen iruzkinik egiten, baina aitortu behar dut honek inpaktatu egin nauela. Bost pertsona ari dira elur ekaitz baten erdian galdu den haur baten bila. Bost istorio lazgarri dira. Bost galtzaileren istorioa: hiru pertsona on eta bi pertsona gaizto. Galtzaile izateko modu ezberdinak direla iradokitzen du eta lekutxo bat uzten dio esperantzari: pertsona onek zoriotasuna merezi dute; gaiztoak , ordea, patuak jarriko ditu bere lekuan.

Erraz, oso erraz, irakurtzen den liburua da. Bi eseraldietan amaitu dut.

Aitatasunari buruzko parrafotxo bat azpimarartu dut, esanguratsua iruditu zaidalako: "Seme-alabak izan aurretik, bizitza betea eta zirraragarria duzula uste duzu... gauza txikiak nahikoak direla zu zoriontsua izateko. Orain, pentsatzen hasia zara ze demontre izango den zure bizitza seme-alabak alde egiten dutenean; bizitzea merezi duen ezer geratzen ez denean. Izan ere, ez dago zoriontasun handiagorik seme-alabak handitzen ikustea baino; mailaz aldatzen direla ikustea, haur zalantzatiak izatetik zure erabaki txikiena ere zalantzan jartzen duten helduak izatera".

Normalean ez dut erdarazko liburuen iruzkinik egiten, baina aitortu behar dut honek inpaktatu egin nauela. Bost pertsona ari dira elur ekaitz baten erdian galdu den haur baten bila. Bost istorio lazgarri dira. Bost galtzaileren istorioa: hiru pertsona on eta bi pertsona gaizto. Galtzaile izateko modu ezberdinak direla iradokitzen du eta lekutxo bat uzten dio esperantzari: pertsona onek zoriotasuna merezi dute; gaiztoak , ordea, patuak jarriko ditu bere lekuan.

Erraz, oso erraz, irakurtzen den liburua da. Bi eseraldietan amaitu dut.

Aitatasunari buruzko parrafotxo bat azpimarartu dut, esanguratsua iruditu zaidalako: "Seme-alabak izan aurretik, bizitza betea eta zirraragarria duzula uste duzu... gauza txikiak nahikoak direla zu zoriontsua izateko. Orain, pentsatzen hasia zara ze demontre izango den zure bizitza seme-alabak alde egiten dutenean; bizitzea merezi duen ezer geratzen ez denean. Izan ere, ez dago zoriontasun handiagorik seme-alabak handitzen ikustea baino; mailaz aldatzen direla ikustea, haur zalantzatiak izatetik zure erabaki txikiena ere zalantzan jartzen duten helduak izatera".

Liburuaz

Egia esan, askoz gehiago espero nuen. Beti egin zait deigarria Reinhold Messner-en figura, baita bere etika ekologista ere... Liburu honetan, ordea, "monotematikoegia" iruditu zait. Liburua eskuartean baduzue, Ramon Olasagastiaren epilogoa irakurri. Merezi du. Libururen zatirik onena da... eta ederki laburtzen du liburuaren mamia: "Oso-oso gutxi dira Messnerrek egindakoak eta batez ere egindako eran egiteko gai direnak, baina hark egindakoa egiten ari direlakoan daude: zortzimilakoak igotzen Everest otzanduetan. Bakanak dira Kilian Jorneten ahala dutenak, baina hark egiten duen gauza bera egiten dabiltza: mendiko lasterketak korritzen, zidor eta mendi gero eta maiztuago eta masifikatuagoetan".

Messner-en ustez, ez da komeni mendia "banalizatzea" eta denon eskura dagoen "parke tematiko" bihurtzea. Mendizaletasunaren akabera litzateke hori.

Mendizaletasunaz

Messner-en planteamendua geure unibertso txikira ere ekarri ahal dugu. (Ia) igandero mendira joaten den mendizale horietako bat naiz, igandero mendia inbaditzen duten domingeroez kexu ;-)

Ideia deserosoa egiten zait: nor naiz ni nirea mendizaletasuna eta besteena domingerismoa dela esateko? Jende-pilaketatik urrun dauden ibilbideak hautatzen ditugu gehienetan, baina beti ez da posible izaten. Oraindik posible da Gorbeiara igotzea bidean (ia) inor ikusi gabe... baina gurutzera hurbildu ahala... akabo!

Hizkuntzaz

Txikitatik bidaiei eta mendiei buruzko liburuez inguratua egon naiz. Anaia mendizale porrokatua zen. Izugarri maite zituen liburu horiek. Tarteka hartzen nituen, baina irudietan zentratzen nintzen gehiago, testuetan baino. Besteak beste, Miguel Anguloren liburuak gogoan ditut: liburu praktikoak ziren, mendietara igotzeko ibilbideak emateko sortuak... baina bazuten erromantizismo puntu bat. Mendimina eta naturamina.

Liburu horiek gehienak gaztelaniaz idatzita zeuden... Euskarara ekarritakoak ere baziren batzuk, baina ez zuten kutsu bera. Naturarekiko lilura hori hizkuntzara ekarrita beste idazleengan aurkitu dut: Juan Kruz Igerabide edo Pello Zabala, esate baterako. Ramon Olasagasti ere aurkikuntza bat izan da. Eskuratu beharko dut haren testu gehiago!

Mendiko literaturaz

Oraindik ere Pyrenaica aldizkaria jasotzen dut aldiro. Irakurtzen dut, baina besterik gabe. Oxigeno eta Desnivel ere eskuartean izan ditut sarritan. Tarte honetan mendiko literatura ere deskubritu dut, letra larriz. Desnivel editorialak baditu nobela interesgarri gutxi batzuk; baina nik neuk bi idazle aipatuko nituzke bereziki: Paolo Gognetti eta Erri de Luca, biak ala biak italiarrak.

Erri de Luca mundiala da. Ez dizuet bere bizitza kontatuko, baina nobela baten argumentoa dirudi (nahi izanez gero, wikipedian arakatu). AHTaren aurka agertu eta auzitegietan hainbat gorabehera izan zituelako ezagutu nuen. Horren inguruko gogoetak "La palabra contraria" izeneko liburuan jaso zituen. Mendia sarritan ageri da bere liburuetan. Hiru aipatuko nituzke bereziki: "Imposible", "El peso de la mariposa" eta "Tras la huella de Nives". Bere azken liburuan ez da mendia ageri (beno, bai... Vesubio dago bertan omnipresente): "Napatrida: volver a Napoles" liburuan bere jaioterriaz jardun du. Bikaina da. Joe... Napoli zenbat maite dudan!

Paolo Cognetti askoz monotematikoa da. Bi liburu aipatuko nituzke: "Las ocho montañas" eta "La felicidad del lobo". Horietatik lehena pantaila handira eraman zuten, duela ez asko. Ramon Olasagastik berak aipatzen du epilogoan. Liburua irakurria dut. Filma eskuratu nahi dut, Gabonetan ikusteko.