Kritikak eta Iruzkinak

Sebastià Portellen Ariel y los cuerpos eleberriak sakonki aztertzen ditu giza identitatea, desira eta harremanak. Naturaltasun gaindiezinarekin, narrazio-estilo poetiko eta batzuetan kaotikoa erabiltzen du, liburuaren introspektiboa islatzen duena. Oso zaila egiten zait liburuaren laburpena egitea irakurketa hondatu gabe. Beraz, bakarrik esango dut forman ere, zerbait desberdina eskaintzen digula.

Sebastià Portellek, gaztea izan arren (32 urte!!!), hizkuntza literario oso pertsonala erakusten du. Eta errepikakorra dirudien arren, liburuan ikusten ditugun gai konplexuak aztertzeko duen trebetasunak bere adinerako heldutasun literario ikaragarria erakusten du.

Literatura-ahots horrek argi uzten du, bide horretatik jarraituz gero, etorkizun handiko egilea dela.

Espero dut, noizbait, Ariel y los cuerpos, Ariel eta gorputzak bilakatzea. Berriz irakurriko nukeelako, gustu handiz.

Asko gustatu zait komikia, agian zerbait txarra aipatzeagatik dena oso azkar gertatzen dela. Baina beste 5 liburu daudela kontutan hartuta, hari desberdinek egingo dute beraien bidea. Ikaragarria da zelan dagoen marraztuta odola!! Umeentzat dirudi, baina ez da. Edo bai.

Liburu gogorra, oso gogorra, baina hain da ederra... Joan Mari Irigoienek bere hitzen bidez giza sentimenduak transmititzeko zuen gaitasuna benetan harrigarria baita. Liburu honetako orrialde bakoitzak zirrara sakon eta benetakoa eskaintzen dio irakurleari, eguneroko bizitzarekin eta giza existentziaren dilema unibertsalekin elkartzeko gonbidapena delako: bizitza, heriotza, sufrimendua, laguntasuna, era askotariko maitasunak, zaintza, familia-harremanak... Bere hitzen bidez, Irigoienek gure gizadiaren sakonena esploratzera gonbidatzen gaitu, gure emozioen edertasuna eta hauskortasuna gogoraraziz, baita maite izan ditugun, maite ditugun eta maiteko ditugun horiek gogora ekartzera ere.

Irakurlea narratiban hain sakon murgiltzea lortzen du, zaila baita untxiaren zulotik ez erortzea. Bere pertsonaiak izugarri garatuta daude, maila pertsonal eta historikoan, eta badirudi orrialdeetatik salto egiten dutela.

Sortzen duen enpatia giza sentimenduen konplexutasuna ulertzeko eta islatzeko zuen gaitasunaren erakusle izan behar du. Bestela, nekez lortuko luke hau guzti hau. Ez dut zalantzarik, liburu hau luzaroan egongo da nire oroimenean.

Onartu behar dut ipuin-liburuak ez direla nire gustukoenak izaten eta @elegose@mastodon.eus-en irakurri izan ez banu, seguruenik ez nukeela irakurriko. Liburu hau bere horretan ipuin-liburu gisa sailkatuko ez banu ere, anekdotaz beteriko istorio ugari aurkezten ditu, gai-multzo desberdinetan antolatuak, eta gai komunak jorratzen dituzten arren, elkarren artean loturarik ez dutenak. Liburu hau irakurtzen ari nintzela, Gabonetako afari bat imajinatzen nuen, bereziki nire gustukoa ez den jai bat. Hala ere, onartzen dut afari horiek batzuetan irribarre bat edo beste ateratzen didatela, istorio hauetakoren bat bezala. Hala ere, hori ez da nahikoa izan irakurketaz erabat disfrutatzeko.

Hori bai, azpimarratu behar dut idazteko modua oso berezia eta aintzat hartzeko modukoa dela, nire uste apalean.

En fin... ez alperrik galdu denbora hau irakurtzen.

Zalantzarik gabe, liburua bikaina da. Baina baditu argiak eta ilunak. Alde batetik, beharbada, nire bizitzan irakurri dudan beldurrezko libururik ederrena da, oso ondo idatzita dagoelako (antsietatea baduzu, ez irakurri), eta, bestetik, inoiz irakurri dudan libururik matxistena ere izan da (oso matxista da).

Istorioa oso ezaguna da, eta ez naiz bertan sartuko, baina Drakula hasieran izan ezik oso gutxi agertzen dela iruditu zait.

Nolanahi ere, istorioak, pertsonaiek, kontatzeko moduak, girotzeak, neurri batean, zati ilun guztiak konpentsatzen dituztela uste dut.

Gustatu zait erakusten duen irudimenagatik, pentsa 1898an idatzita dagoela, eta bereziki gustatu zait protagonistaren sakontasuna edo anaiaren pertsonaia Londresen gertatutakoa garatzeko. Baina heldu da momentu bat, non bukatu nahi nuen. Espekulazio biologikoaren inguruko zatiak nahiko astunak egin zaizkit (dagoeneko aipatuta eta azalduta zeuden gauzak behin eta berriz ekarriz). Bukaera ere ez da nire gustukoa izan, beste gauza bat espero nuen...

Kontatzen duenaz haratago, bere horretan interesgarria dena, gehien gustatu zaidana protagonisten arteko deskonexioak izan dira. Hau da, nola bizi izan zuen batek eta nola bizi izan zuen besteak egoera jakin bat. Kontraste hori zer pentsatu asko eman dit, azken orrialdean dagoen esaldi erraldoi batekin batera.

Zerocalcareren gainontzeko komikiak bezala, hau ere bikaina da. Harrigarria da zer nolako gaitasuna duen sentimenduak transmititzerako orduan, zein fina den bere ironia eta zenbat gauza kontatzen dituen lerro artean. Adibidez, Millán-Astray jeneral faxistak Miguel de Unamunori Salamancan zuzendu omen zizkion hitz horiek ("¡Muera la inteligencia, viva la muerte!") erabat barregarri uzteko erakusten duen gaitasuna.

Oso gomendagarria da.

Liburuak distopia baten aurrean kokatzen gaitu, eta distopia hori termino materialetan bideragarria izateaz gain, etorkizun ez hain urrun batean gauzatu zitekeen. Behintzat, maila batetan, ez da horren eroa. Klima-aldaketak eragindako triskantzak eta faxismoaren gorakadak osatzen dute lan honen oinarria. Hori da idazleak ezarri duen orekaren ertzetako bat, bestea (ETA Berria deitu duena), thriller-ak berezkoak dituen suspentzea eta intriga ez zapuztearren ez ditut aipatuko (oso erraza delako izorraki batekin topo egitea).

Hala ere, onartu behar dut ez zaidala sinesgarria iruditu. Ideiaren berezko potentziala ulertzeko gai naizen arren, ez du lortu nire arreta osoa harrapatzea. Bereziki Malenen eta EH Bilduren kontakizunak. Agian kronika- edo memoria-egituragatik, ez nau erabat asebete. Ebidenteegiak izan daitezken elementuak aurkitu ditut, beti ere, nire iritzi apalean. Eta bai, historia errepikatzen dela esaten dugu sarritan, baina...

Amaierari dagokionez, ordea, interesgarria iruditu zait nola marraztu dituen ama-alabaren arteko giza harremanak eta nola itxi duen zirkulua.

Poemen bilduma honi buruz galdetuko balidate, esango nuke bikaina dela. Eta, kito, isilduko nintzateke.

Galdetzen badidate zergatik:

Liburu honetan, irakurri ditudan Mikel Etxabururen gainontzeko liburuetan bezala, hitz bakoitzak esanahi propioa hartzen duelako. Forma eta kolorea hartuz (laino artean akaso?). Liburu honetako poema bakoitza gure iraganaren parte den Saturrarango emakumeen kartzelari irekitako leihoa da, eta hobe dugu han gertatu zena ez ahaztea. Maitasuna, mina, esperantza eta irrika aurkituko dituzu orriotan. Mikelek berezko duen gizatasunetik.

Saga osoa irensten ari naiz, gustura irakurtzen dira. Bereziki beltza iruditu zait hau.