Kritikak eta Iruzkinak

Arraixua, Curval lehendakarixan diatribia 30. Jardunaldixan (365. or). Ez eskandalizau naizelako (hori baiño gehitxuago bihar juat nik...), ez bada eze, 1785kuak bakarrik ez, gaurko tabu moral guztien alarmak saltauarazten dittualako! (ein kontu, ez naizela pasartia kopixatzera ausartzen be...). Bakarrik esangot, momentuz liburu osoko markia hautsi dabela Sadek: parrafo eskas bittan, piloto gorrixa bost bidar ixotu jatak (euretatik 3tan, neronen tabuak hautsitta). 😅

Gauza bat ikusten najabik, halan be: oso libertino, oso ateo eta oso zera, baiña Sade ez dago bere garaiko aurreiritzixetatik libre: birjinttasunari emoten detsan garrantzixan igartzen dok hori: liburuan 3/4 pasau dok, edozer egin juek, edonundik, eta ondiok "pastel" hori gerorako erreserbatzen jabizak!! Ai, relijiñuak zelan tontotu gaittuen gero...

Ba hara, justo gogo txarra emoten daben zati honetan, pasarte barregarririk be topau juat: ipurdi bat laztanduz (apropos) hil eta ehortzitta izan nahi daben libertino xelebre horrena (24. eguna, 307. or.).

Begiratu bihar izan juat: - Socratizar. revistaextramuros83.blogspot.com/2010/11/consideraciones-eroticas.html?m=1 - Temis eu.m.wikipedia.org/wiki/Temis_(mitologia)

Normalian, erregalatzeko, klasikuen "premium" bertsiñuak aukeratzen jittuadaz (prologuak, epiloguak, oin-oharrak...). "Gggaxuela"n 50. urteurreneko ediziñuakik be horixe billatzen najuan, baiña behiñ etxian, ez zuan nik espero nebana (extra bakarra, amaierako epistolarixua). Baiña egixa esan, normala dok: ze azalpen emon leikixok halako "gauza" bati, bere esentzixia izorrau barik? Bai, dagola dagon modura. Eta gure etxeko apalian, belaunaldi askotarako.

Izan be, bigarrenez irakorri juat (berez, 2,5garrenez) baiña gehixagotan be eingot seguraski. Kortazarrek Barrenetxeari idatzittako legez: "(...) Rayuela tiene las calidades de emético que quise darle, y que es como un feroz sacudón por las solapas, un grito de alerta, una llamada al desorden necesario. Pero vos, que por una simple cuestión de madurez intelectual y de técnica profesional has leído el libro un poco como yo lo he escrito, es decir, al final de una larga ruta, de una inmensa biblioteca leída y vivida y decantada (...)". Eta gero, irakorketa intelektual eta biszeral simultaneuen aldarrixa. Eta catala eta tregua dantzen kontua. bibliotecasparaarmar.blogspot.com/2020/01/bailar-tregua-catala-catala-tregua.html?m=1 Hau dok: bere sasoian era batera ulertu najuan legez, oinguan ixa-ixa liburu desbardiña irakorri juat. Zer izango ete dok hamendik 20 urtera, bizi banauk?

Oingo irakorketan -martxa fortzauan, daitort, etzi Parisera goiaz-eta- Pariseko partia baiño gehixago, Buenos Airesetakua gustau jatak. Ez nintzuan gogoratzen azken zatixakin, Holiveiraren krisisana, eta lilluragarrixa egin jatak. Aurreko guztiak barkatzeraiñok.

Liburu hau irakortzera doianak kontuan hartu biharko lajeukek: "(...) ese lector era mi antagonista entrañable, como lo es el ser amado, y porque le exigía una actitud de contacto crítico, un tirarme los platos a la cabeza como yo se los estaba tirando a él (...)". Ez dok ez, irakorketa erosua eta.

Begiratu bihar izan dittudazen gauzen azken zerrendia: - Les amants (sic) du Havre youtu.be/A3duPPtUjbY - Le temps des cerises youtu.be/gfUs0y4Cdng (1000 aipu irakorri eta gero, zorixoneko kantuau entzun bihar zuan; bide batez esanda, ETXATAK ASKO GUSTAU kantu modura - eta bertsolarixak darabixen doiñu baten trazia hartzen jetsat). - Coronel Flappa es.m.wikipedia.org/wiki/Intento_de_golpe_de_Estado_en_Argentina_del_28_de_septiembre_de_1951 - Ceferino Piriz www.diosgalon.com.ar/?p=71 - Piantar www.asale.org/damer/piantar

"Del lado de acá" hastia atseden bat dok. Argentinako girua gehixago gustatzen jatak, etxekuagua dok (lehengusuekin gogoratzen naizelako igual?). Erredios! Ederra aldia Parisekuekin, erreferentzia erdixak be ez najittuan harrapatzen.

Buf, 6. jardunaldixa. Ondo hasi dok (norbere gustuekin bat datozen gauzak dirazenian, zelan ez?). Baiña gomittuan asuntua... ba hori ez dok neretako. Ez jestak mokuenak bezainbesteko higoiñ emon, e? Baiña buf. Tira! Regla número tres aplikau (=horri kasorik bez) eta aurrera.

Baiña, zelakuak dirazen gauzak, horren aurrian Curvalek bota dabenak (horen bertsiño "refinauaguak") barria be etara jestak. Ez dok Sadek erabiltzen daben umore errekurtso bakarra: esango najeukek, autoironia nabarmena dakala idazkeriak. Uste nebana baiño dibertigarrixagua izaten jiharduk hau!

Liburuan egitturia be, uste nebana baiño konplejuagua dala uste juat (hau onerako jiñuat). Ez dok listin telefonikua, behintzat. Lehelengo astia amaittu barri dotenian, planifikaziño literario bat ikusten dok: alboko oharrez aparte (argitaratu bako zirriborruanak emoten juek), egunian ziharko plan libertinuen kontakizuna ez dok guztiz lineala, eta gauza batzuk ezkutuan lagatzen dittuk, geruago kontatzeko.

Aluak, gertakarixon teatrua Alemania aldian ipintzen jok. Deprabau famia eukiko ete juen tedeskuak, XVIII gizaldixan? Silling gazteluan deskribapenian be, Sadek kontatzen danari buruzko bere iritzixa emoten jok: "¡Desgraciada, mil veces desgraciada la criatura que en tal abandono se encontraba a merced de un canalla sin ley y sin religión, a quien el crimen divertía y que no tenía allí otros intereses que sus pasiones y que no debía tomar otras medidas que las leyes imperiosas de sus pérfidas voluptuosidades! No sé qué ocurrirá allí, pero lo que puedo decir ahora sin perjudicar el interés del relato es que cuando se hizo al duque la descripción de aquello, descargó tres veces seguidas". Merittua jaukak gero, halako katalogo bat halako urtian idatzi izana. Saden biografixia irakorritta, badirudi gaixuari ez zetsela barkatu, eta ondo ordainduarazi zetsela ausardixia. Etnografikoki, baiña, balixo haundikua dala esango najeukek: hamen agertzen dirazenak, orduko libertinuak egitten zittuezen gauzak dittuk! Protagonistak arketipuak izanda, nekez egongo da halako bilduma osua praktikan jartzen edo gustoko daukan pertsonarik; baiña arrazoi berangaittik, bilduma horretan ixa edozeiñek topauko jittuk bere gustoko gauzak, edo gaur egungo jente liberalak konpleju barik egitten dittuazenak. Ai, XX mende hasierako euskal bilketa etnografikueri intzensu-usaiña kendu izan baletsen, gure amama-aittittak benetan gustoko zittuezen gauzak jasota! (Satrustegik pixkat egin zeban modura). Danon onerako izango litzaken. Eta honekin lotuta, pasarte barregarriren bat be bajagok: adibidez, libertino batek oin zikiñak txupatzia gustatzen jakola esaten (eta erakusten) dabenian, beste hirurei higoña emoten detsenian! Jode, liburuari gustua hartzen najabik. Ez kontatzen dittuan gauzengaittik (normal xamarrak begittantzen jataaz, ez najuek eskandalizatzen behintzat), ez bada eze, kontatzen dittuan moduangaittik: Sadek bajaukak retranka bat, lau libertinuen kontura (eta eurekin) umore fin bat, kontakizunakin distantzia bat jartzen dabena, honen mesedetan. Adibidez: oin (9. eguna, p.184) koprofilikuen ipoiñak hasi dittuk. Ba, Pasolinin pelikulan desatsegiñena egin jatan pasarte hau, liburuan, barre eragitten daben kontu xelebre bat baiño ez dok. Gehixago esango najeukek: nahiz eta Sadek ez daben afiziño hori partekatzen (kontatzen daben moduan igartzen dok hori), horren zaliak dirazen libertinuak, modu umoretsuan kontauta be, ez dittuk txarto lagatzen. Zeozelan esateko, hárek be xamurtasunez eta errespetuz tratatzen jittuk; zaletasun guztiak, arraruenak be, errespetagarrixak izan leikezela adierazitta.