Itzak

Urdaibaiko paisaiaren analisia aurkezten du lanak, gizartearen eta ingurumenaren arteko harremanen emaitza gisa, eta historian zehar gertatzen joan diren aldaketak kontuan hartuta. Bilakaera horren baitan, bereziki, padurak aztertu dituzte, garrantzi berezia baitute Bizkaiko eremu horretan.

Urdaibaiko herrietako biztanleentzat eguneroko bizimoduaren parte dira itsasadarra eta bertako paisaia: ur gazia eta geza, hareatzak, marearen erritmora estaltzen edo agertzen diren padurak. Padura horiek herri lurrak izan dira Erdi Arotik, eta hainbat baliabide ustiatu izan dira, hala nola ganaduen bazka edo ihi bilketa. Dena den, XVII. eta XIX. mendeen artean egoera aldatu egin zen eta, eremua pribatizatzearekin batera, eskala handiko drainatze lanak egin ziren. Hala, munaz edo dikez (polderrak) itxitako eremuak eratu ziren, nekazaritzarako. “Orain padurak dauden lekuan, nekazaritzako eremu aberatsak egon ziren. Hori dela eta, eremu horiekin lotutako hitz batzuk gordeta geratu dira eskualdeko memoria kolektiboan (‘itzak’ edo ‘itsasoak’, ‘munak’ edo ‘lubanak’). Antzinako biztanleek inguru zail batera egokitzeko egindako lana eta garatutako ezagutza erakusten dituzte hitz horiek.

Bizitzeko era hura desagertzen joan da. Gaur egun biztanle oso gutxik lan egiten dute lehen sektorean Urdaibain, eta horrek eragina izan du paisaiaren itxuran. Baserriak eta soroak uzten joan dira eta, horren ordez, hezeguneetako jatorrizko ekosistemak berreskuratu dira; bereziki, eremua Biosfera Erreserba eta Natura 2000 Sareko Babes Bereziko Eremu izendatu ondoren. Apustu horren onurak nabarmenak dira, bai biodibertsitateari dagokionez, bai ingurumenaren kalitateari dagokionez. Baina, aldi berean, iraganeko paisaia horien aztarnak ezabatzen joan dira, eta horien gaineko memoria ezabatzen joan da; hala, betirako galdu da gure kultur ondarearen zati bat.