Kritikak eta Iruzkinak

Quinori ezagutzen najetsan "naivetasun" horren ordez, ikuspegi illunagua agertzen dok liburu honetan. Jangoikuen irudixak, normalian, munduko injustiziak salatzeko marrazkixetan agertzen dittuk, eta miserablien logela eta buleguetan gurutziak (zugaitz adartxo batekin) ohikuak dittuk be. Asko gustau jatak bildumia, burrukalarixagua dok zeozelan esateko.

Ez dok beste garai batekua dala, bakarrik. Sasoi horretarako ezagunak zittuan detektibe nobela kanonikuetako trikimailluak, eta irakorlian interesa pizteko jolas literarixuak. Hamen, kontakizunian hutsune asko jagozak (mozorruen kontuak, kointzidentzia sinisgatxak...), detektibe superazkarran intuiziñuakin bakarrik beteta, eta intereseko gauzak badagoz be (I Mundu Gerrako beteranuen gauzak), ganora haundi barik idatzittako betelan bat emoten jok. Laster ahaztutzekua.

Gauza deigarri pare bat: - Emakumezko pertsonaje gehixenak estandar dezimononikuak dittuk: pusilanimiak, histerikuak, ahulak. - Zenbat alkohol eraten daben! Lafiauta egun osuan, eta batzutan mozkorrak.

Gaizki zahartu dan liburua. Protagonistia, "snob" xamarra (sic), detektibe listillo harrua dok, inguruko guztien miresmena pizten dabena... irakorliana izan ezik. Bere intuiziño genialan atxekixan, inbestigaziñuan aurrerakuntzak ez dittuk logikiakin egitten, eta beraz, irakorliakingo jolasik ez dago (geuk be gauzak deduzidu ahal izatia).

Halan be, Épinaleko irudixen kontu politta ikasi juat: fr.wikipedia.org/wiki/Image_d%27%C3%89pinal

Idazle "jaso" batek egin leikien ariketa interesgarrixenetako bat, pertsona kamuts baten azalian sartzia dok. Gristasuna ez dok intelektualki mailla bajua daken pertsonen ezaugarrixa (liburuan argi ikusten dok hori), eta kamustasun hori, elbarrittasun emozional hori, barruko hustasun hori islatzeko, hizkera sinple baiña eraginkorra erabiltzen jok idazliak. Lantzian behin happy endik bako kontakizunak irakortzia ondo dago; baiña, arraixua... hamen ez happy startik, mediumik ez endik etxagok! ;-) I Mundu Gerrako frenteko erretaguardiako herri bateko bizitzia kontatzen dok bertan, eta nahiz eta trukulentzia "fisikorik" ez egon, bertan kontatzen dirazen gauzak oso gogorrak dittuk, batez be kamustasun horren gradu gorena jaukan jentia dalako. Ondo idatzitta, kontakizun osuan interes gradua mantentzen dabena, baiña ez da irakorgairik onena triste hagonerako. ;-)

Arima grisen bizimodu grisa irakorritta, norberana koloretsuagua begittantzen dol jakiña. Baiña udazkeneko eurixetan, gristasuna muiñera be sartu lajeikek...

Begirqtu bihar izan juat: Berezinako desastria. fr.m.wikipedia.org/wiki/Bataille_de_la_B%C3%A9r%C3%A9zina

Traza ona jaukak. Eta hasi gaittuk gauzak ikasten. Girotzeko, begiratu bihar izan jittuadaz: - Cronstadt txapela: fr.wiktionary.org/wiki/chapeau_Cronstadt - Sedango desastria. fr.wikipedia.org/wiki/Bataille_de_Sedan - Crécyko burrukia. fr.wikipedia.org/wiki/Bataille_de_Cr%C3%A9cy

1951ian ale hau inprimidu zanian aittak 22 urte jittuan; ondiok anai bixak Isasixan bizi ziran gurasuekin. Pentsatzekua dok amama Ines hil eta gero handik ekarrittakua izango dala, gaztetako beste abentura liburuekin batera. Izan be, horixe dok hau: abentura liburu eraginkor bat. Baiña ohiko duelo eta erromantziez gain, Aro Modernoko info historiko ugari be ba dakarren kalidadeko nobela historikua. Ez ei zan autore honek egindako bakarra izan, beraz pentsau leike haren beste nobelak irakortzia, modu entretenigarrixan ikasteko bide oso ona egongo dala. Apuntauta!

Nobela motia eta idatzittako garaixa kontuan hartuta, normala dok be topikuak agertzia: noblien berezko noblezia (mito hori), etsai gogorra baiña zintzua, emakumian ohoria (eufemismo hori)... Halan be, folletiñetan eta pelikula txarretan karikatura hutsa dan hau, hamen pertsonajien karakterizaziño onakin batera dator. Beste mailla baten.

Asko gozatzen najabilk, ez najuan halakorik espero gurasueneko liburu zahar batengandik. Kalidadezko nobela historikua dok: bistan dok Shellabarger asko irakorrittakua zala, eta garai hartako gertakarixak eta bizimodua sakonki ezagutzen zittuala. Horrek guztiak, argumentu senduaz eta idazteko era erakargarrixaz lagunduta, emaitza oso ona lortzen jok.

Hara nun, protagonistak ilustre batekin bazkaltzera doiazen: Rotterdamgo Erasmus in person! (hainbeste gazteren beken atzian dagon tipo hori, bai bai!). Nik institutuan bere izena eta ezer gitxi gehixago ikasi najuan, eta gaur da eguna beti kontatzen doten anekdota eskatologikuaz gain, berari buruz ez dakittela beste ezer. Ez bere pentsamentuaz, ez bere liburuez... ea ba, liburu honek Erasmo pixkat gehixago ezagutzeko bidia emoten destan.

Frantziako erregian korteko diru faltia (eta zorren pillaketa "alegria") be irudikatzen dok, kaballeria eta galanteria nobela arrosetatik aldenduta. Gero ta gustorago irakortzen najabik.'

Harrittuta nauka: Ivanhoe estiloko karikatura bat espero najuan, 1940 hamarkadako pelikula superfizialen estiluan, baiña ondo girotutako nobela bat topau juat, historia liburuetako gertakari nagusixez gain, XVI. mendeko Europako jentian bizimodua irudikatzen dabena.

Faktore anakronikua aplikauta (beste garai bateko best sellerren estandarrak), liburu bikaina begittandu jatak. II Mundu Gerrako ittu nagusixak ezagunak dittuk, baiña liburuetan agertzen dirazen gertakari famosuen artian, jentia eta soldauak bizi egitten zittuan; horixe da liburu honek kontatzen dabena, eta interes berezixa emoten detsana. Hiru protagonisten historiak, gaiñera, modu "zikiñian" txirikordatuta jagozak, hau da, sinisgarrixa dan modu baten, artefakto literarixo askotan ikusten dogun modu perfektuan barik. Dana dala, azkenengo zatixan irabazlien kontakizuna eta moldiak nagusitzen dittuk (epikia, soldauen arteko elkartasuna, armada aliauen txungotasun guztian azpixan, zintzotasuna dagola, eta alemanen zintzotasunan azpixan, gaiztotasuna...) amaiera mingotx konbentzionalakin biribilduta.

Liburua amaittu arte, etxuat begiratu nahi izan autorian biografixarik. Oin hobeto ulertzen juat, autoriak lehen eskutik ezagutzen zebala antisemitismua, eta Europako gudu zelaixen girua. Ezagun dok bai, benetakotasun haundiko pasartiak jagozak.

Ikusten dok bai, nora doian nobelia: liburuan lehelengo erdi osua Normandiako burruketarako aurrekarixak izan dittuk eta, oin bai, kontakizun beliko hipnotiko baten sartuta gagozak.