Elipsis haundi batekin (Itun Berria osorik; gazteleraz irakorri najuan, eta ez dakat barriro egitteko gogorik, nahiz eta euskalki batu erakargarri honetan izan) amaittutzat emongo juat erregalu politt honen irakorketia.

Prologua, oharrak eta extrak irakorri jittuadaz bakarrik (eta dana bez: Kristau Ikasbide eta halako txapak irunsteko gogorik be etxaukat eta). Hau da: Leizarragak bere abotsez emoten dittuan iritzixak interesatzen jataaz bakarrik; hórrek, gehixenak irakorri dittudazelakuan najagok.

Artian, 700 urte ziran kristautasuna Euskal Herrixan sartzen hasitta jeguala. Indarrez zabalduta, bistan dok ondiok asko falta zala herrittarrak "beretzat" sentitzeko, batez be gehixengo elebakarran artian. Estrategia barrixa izan zuan latinetik herri hizkuntzetara pasatzia, eta proselitismo horretan Leizarraga moduko elementuak ezinbesteko izan zittuan. Zentzu horretan, bere hizkera aberatsa eta sustrai jatorrekua (maileguz lepo), fondo mingotx hori jaukak. ZELAN esaten daben irakortzia plazer hutsa dok - ZER esaten daben, ostera... jente ezjakiña engaiñatzen daben predikadorien matrakia, kristauen dogma zentzubakuak (zeintzun egiazkotasun argumentu bakarra, 100.000 bidar errepikatu izatia dan), eta abadien kanpolarrosatasun biguntasun higoingarrixa barra-barra. Gaur egunian imam islamikuan ikuspegi topikua jagok, euren feligresen kaskarretan fundamentalismua eta itsukerixia sartzen - ba nik hamen, Leizarraga asmo horretxekin ikusten juat, sarrerako 12. orrialdian liburu honetako dotriñia perfektua, osua eta nahikua ereztian,"hunetan iracasten çaicunaz berçalde syllaba baten-ere iarten liçatena, behar da maradicatutan eduqui". Relijiñuak, hazteko, ignorantzia bihar jok.

Etnografikoki, sasoi horretan Arabia aldeko relijiñuen penetraziñua Euskal Herrixan ondiok txikixa zala erakusten jok testuak: I. mendeko judixuen eta VII. mendeko musulmanen eragiña testimoniala izan zala jirudik, baiña VIII. mendetik aurrera kristau iheslarixak agertzen hasi ziranian (musulmanengandik iges), oso-osorik bustiko ginttuan relijiño barrixak, gaur arte. Prozesua luzia izan zuan, halan be, eta ezagun dok XVI. gizaldixan ondiok berde jeguala: herri haundixetan, aberatsen artian, kristautasuna zala nagusi, baiña herri zehian artian ez. Horregaittik Leizarragak sinistunak animau bihar jitttuk, sinisbakuen aurrian ez lotsatzeko, eta sufrimentueri eusteko (kristauen idea fijo faborituetako bat 😄): "Badaquigu bide haur bera dela Iesus Christ Iauna iragan den bidea, haren discipulu nahi bagara, hari iarreiqui behar gaitzaitza: eta Euangelioari iarreiquiteagatic guiçonéz iniuriatu, menospreciatu, gaitzerran eta iraitzi içatea, etzaicu gaitzi içateco ez eztugu refusatzeco, Iaincoaren iugemenduan ohoratuac preçatuac eta glorificatuac içanen garela segurança ematen çaicunaren gainean". Halakuak irakorritta, Vicente Agirre Eibarko medikuan idatzixen aurreko sentsaziño gazigozua jaukat: poza, garai horretako euskerazko testu bat allegau jakulako - penia, beste gai batekin askoz be interesantiagua izan izango litzakelako (Agirre linguistika-fikziñuan bidetik galdu zan). Zein zuan orduko Euskal Herrixetako profil soziala? Hau irakorritta, emoten jok ondiok asko falta zala geroko "euskaldun fededun" topikua nagusitzeko.

Itun Barrixaz gain, liburuan amaieran hainbat apendize jatozak, kristautasuna euskeraz irakatsi bihar dabenendako errekurtsuak. Ez nauk gai bereizteko, ea katolikuekin aldia dagon (Leizarraga hüganota zuan), etxatak gaixa hainbeste interesatzen. Gauza batzuk antzekuak jirudixek, katezismua esate baterako (zelako torturia, lorituen modura hori ikasi bihar izan daben umiendako). Eta amaieran, ABC ikasbidian, ohar kurioso bat liburuan hizkeriari buruz: "Eta minçatzeko maneraz den becembatean, Heuscalherrian religionearen exercitioa den lekuco gendetara consideratione guehiago ukan dut, ezen ez bercetacoetara...". Liburuan euskalkixa ikusitta, xiberotarrendako apropos prestautako hiztegitxuakin, pentsau leike Zuberoa fedebakuen zakuan jeguala. Gaurko moduan lehen be, "egiazko üskaldünak" ohittura zaharrei eusten! 😉