Joxe Azurmendiren liburuek beti merezi dute arreta, baita, kasu honetan bezala, itxuraz obra minor bat publikatzen duenean ere. Topiko nazional eta nazionalistek Erdi Aroko eta Ernazimenduko literaturan daukaten presentziari buruzko saio honek, Azurmendiren lan trinkoagoen aldean, estilo solteagoa daukala iruditu zait, saiakera literariora hurbiltzen duena eta irakurtzeko oso gozagarria dena. Mamia ere ez da nolanahikoa: Dante, Petrarca, Makiavelo, Du Bellay, Camoes, Shakespeare eta abarren obrak errepasatzen ditu Azurmendik, haietan agertzen diren estereotipo nazionalistak detektatuz eta aztertuz. Ondorio batera iristen da irakurlea: nazionalismoa fenomeno nahiko berritzat jotzen duen iritzi-korronteari zenbait ebidentzia eskaini nahi dizkiola egileak hemen, sentimendu nazionalen sorrera (edo fabrikazioa) askoz lehenagokoa ez ote den pentsatzeko. Bereziki gozatu dut Okzitaniari buruzko kapituluarekin (ezagutzen ez nituen kontu ugari) eta Shakespeareri eskainitakoarekin: idazle ingelesa aldaretik jaitsi eta bere garaiko kide gisa agertzen zaigu orrialde hauetan. Desmitifikazio ariketa horiek beharrezkoak dira.